Berkay Dinçer
Şahinkaya Mağarası Paleolitik Çağ Buluntuları
26 Ekim 2007 tarihinde rastlantı sonucu keşfedilen Şahinkaya Mağarası, Bursa-Orhaneli yolunun yaklaşık 25. kilometresinde bulunan Kapıkaya mevkiinde, yöre halkı tarafından Şahinkaya olarak adlandırılan dik bir yamacın üzerinde, Orhaneli yönüne doğru yolun batısında yer almaktadır. Mağaranın bulunduğu yerin GPS koordinatları 39° 36’ D ve 28° 54’ K olarak ölçülmüştür. Mevcut karayoluna göre yaklaşık 140 metre yükseklikte yer alan mağaranın deniz seviyesine göre yüksekliği yaklaşık 495 metredir. Modern yol açılırken yapılan düzenlemeler nedeni ile mağaranın girişi yol seviyesine göre oldukça yüksekte kalmıştır. Mağara girişine ulaşmak için sarp bir yamacı geçmek ve daha sonra da dar ve sarp bir patika yolu takip ederek dik bir kayalığa tırmanmak gerekmektedir.
Resim: Şahinkaya Mağarası
Mağara girişi, önündeki derin vadiye ve burada daha sonra inşa edilen Doğancı Barajı’na hakim bir noktada bulunmaktadır. Mağaranın eteğinde günümüzde bir dere akmaktadır. Mağaranın giriş kısmının yüksekliği 5.80 metredir. Bu yükseklik iç bölümde yaklaşık 8 metreye ulaşmaktadır. Mağaranın derinliği ise yaklaşık olarak 25 metredir. Mağaranın tabanı düz olmayıp, dibe doğru hafif meyille yükselmektedir. Eğim mağaranın arkasına yaklaştıkça, defineciler tarafından yığılmış kültür toprağı nedeni ile daha da artarak yokuş şeklini almaktadır. Mağaranın dibinde tabanın yükseldiği yerden sonra taban yine alçalmaktadır. Burada birkaç metre genişliğinde bir oyuk bulunur. Burası halihazırda olası kültür toprağı ile kaplı olduğu için derinliği konusunda bir şey söyleyemiyoruz. Bu alanda bulunan kültür tabakaları, görüldüğü kadarı ile, mağara içinde defineciler tarafından yapılan kaçak kazılar nedeni ile önemli ölçüde tahrip edilmiştir.
Defineciler tarafından mağaranın arka tarafından kazılarak mağaranın ön tarafına doğru dağıtılan toprak içerisinde bol miktarda kemik kalıntısının olduğu dikkat çekmektedir. Yüzeyde gördüğümüz kemik kalıntılarına göre bunların daha çok at, koyun, keçi gibi otçul hayvanlara ait olduklarını söyleyebiliriz. Hayvan kemiklerine genel olarak bakıldığında, bunların içinde diş, çene, uzuvlar, kafatası, kaburga, parmak, omurga gibi parçalarının bulunması, fauna buluntularının hayvan vücuduna ait neredeyse tüm parçaları içermesi göze çarpmaktadır. Bu da, bu buluntuların mağaraya doğal yollarla getirildiğini ya da insanlar tarafından getirilmiş olmaları durumunda, belli bir seçiciliğin gerçekleşmemiş olduğunu düşündürmektedir. Yine kemiklerin ön analizi, bunlarda insanlar tarafından taş aletlerle sıyırma ya da hayvanlar tarafından kemirilmeye ait izlerin de bulunmadığını ortaya koymuştur.
Resim: Mağarada defineciler tarafından gerçekleştirilen tahribat.
Buluntular arasında arkeolojik açıdan en önemli olanlar defineciler tarafından mağara içerisine yığılan toprağın üzerine bulduğumuz üç adet taş alettir. Şahinkaya Mağarası’nda bulunan Paleolitik taş aletlerden ikisi yan kazıyıcıdır. Bunlardan bir tanesi 101x54x17 mm boyutlarında, kullanım kenarları iki tarafından düzeltili, doğal kenarlarında düzelti bulunmayan bir yakınsak yan kazıyıcıdır. Bunun iki yüzeyinde de kısmen korteksli alanlar bulunmaktadır. Hammadde olarak plaket şeklinde bugün beyaz patinalı olan bir çakmaktaşıdır.
Yan kazıyıcılardan diğeri 76x41x14 mm ebatlarındadır. Yan kazıyıcı dış yüzeyinde kısmen korteks ve çeşitli yönlerden başka çıkarımlar bulunan bir yongadan yapılmıştır. Yonga yumrusu ve vurma platformu belirgin değildir. Bir kenarı sarptır. Ancak bu kenarda da düzelti bulunur. Diğer kenarda ise düzeltilerle keskin bir kenar oluşturulmuştur. Hammadde olarak beyaz bir tür çakmak taşı kullanılmıştır. Bu taşın türü kısmen kalkerli bir oluşuma da benzemektedir. Hammaddelerin ne olduğu konusunda daha ileride analizlerin yapılması gerekmektedir.
Üçüncü taş alet yaprak biçimli iki yüzeyli bir parçadır (piéce foliacée biface). Bu parçanın uçları sivri değildir ve plano-konveks bir yan kesiti vardır. Boyutları 89x36x13 mm olan parça, çepeçevre düzeltilidir. Dış yüzeyinde kısmen korteks bulunur. Pembemsi renkte bir tür çakmaktaşından yapılmıştır.
Taş aletlerin üçünde de benzer patinanın bulunması, teknolojiyle birlikte bu taş aletlerin üçünün de aynı döneme ait olduğunu düşündüren bir başka gözlemdir. Taş aletlerin Orta Paleolitik Çağ kültürlerine ait olduğu söylenebilir. Bugüne dek, Bursa çevresinde, Paleolitik Çağ'a ait buluntuların hiç bilinmemekte olduğu düşünüldüğünde, Şahinkaya Mağarası’nın Bursa’da bilinen ilk Paleolitik Çağ buluntu yeri olduğunu söyleyebiliriz.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder